İnsanın Yaş Evreleri
İnsan ne zaman çocuk, ne zaman genç ve hangi yaştan sonra olgun veya yaşlıdır?
İnsanın yaş evreleri ile ilgili olarak birçok izah yapılmıştır. Ancak biz insanın ibadetler karşısındaki sorumlulukları yönüyle yaş devrelerinin etkisi bakımından fıkhî açıdan bakmak durumundayız. İslam hukukuna göre, insan hayatının sırasıyla kat ettiği merhaleler şu şekilde sıralanmıştır:
1. Cenin (anarahminden dünyaya gelinceye kadar geçen hamilelik dönemi) olma dönemi,
2. Gayr-i mümeyyiz (iyiyi kötüden, hayrı şerden, faydalıyı zararlı şeyden ayırt etme çağına ulaşmamış) çocukluk dönemi,
3. Mümeyyiz (iyiyi kötüden, hayrı şerden, faydalıyı zararlıdan ayırt etme çağına ulaşmış) çocukluk dönemi,
4. Ergenlik (akıl-baliğ olma) ve rüşt (olgunluk) dönemi.
Bu dönemleri özetleyecek olursak şunları ifade edebiliriz: Ceninlik dönemi ifade edildiği gibi doğuma kadar süren ortalama dokuz aylık süredir. Gayr-i mümeyyizlik dönemi, çocukluk çağıdır ve ortalama olarak yedi yaşına kadar devam eden dönemdir. Şayet çocuğun hayatında fizyolojik olarak bir anormallik söz konusu değilse, yedi yaş sınırından itibaren ergenlik çağı dediğimiz akil baliğ olma yaşına kadar geçen süreye mümeyyizlik çağı denir. Ergenlik (büluğ) çağı, dinimizde prensip olarak insanın biyolojik gelişmelerine göre sürelendirilmiştir. Genel olarak dokuz yaşını doldurmuş ve âdet görmeye başlamış kız ile on iki yaşını doldurmuş ve ihtilâm olmaya başlamış erkek çocuk artık ergenlik çağına gelmiş demektir. Fakat her iki cinste de ifade edilen biyolojik gelişmeler bir arıza sebebiyle gecikirse, İslam âlimlerinin cumhuruna (geneline) göre on beş yaşını tamamlamış olan erkek ve kız çocukları ergenlik çağına ulaşmış sayılır. Fakat İmam Ebû Hanîfe (r.a.) erginlik çağını kızlarda on yedi, erkeklerde ise, on sekiz yaş olarak belirlemiştir.
İnsan ömrünün rüşt çağı temyiz ve erginlik çağından sonra gelen dönemdir. Temyiz çağı, basit gerçekleri idrak etme dönemi, rüşt çağı ise makul mali tasarruflara güç yetirme çağıdır. İmam Ebû Hanîfe (r.a.), akıl ve ruh sağlığına sahip olarak ergenlik çağına gelmiş olan her insanın aynı zamanda rüşt çağına ermiş olduğunu kabul etmiştir.